Hoe staat het met de duurzaamheid van de cloud?

In onze eerste blog van de driedelige serie 'ict en duurzaamheid' kon je lezen dat ict nog een stuk duurzamer kan en moet. Wel vertelde Lotte dat de software-kant van ict een stuk minder vervuilend is dan de hardware-kant. Dit kom ik ook overal tegen op het internet. Ik ben benieuwd cloud-specialisten hierover te zeggen hebben. Ik interviewde voor deze blog cloud-consultant en OGD'er Jan Gereats en senior partner technical strategist Marcel Nieuwpoort (Microsoft). Je leest in deze blog meer over of de cloud nu duurzaam is of juist niet.

Aan het begin van duurzame ict

Ik spreek cloud-consultant Jan als eerste over cloud en duurzaamheid. Hij houdt zich bezig met CO2-metingen van de cloud en werkt dagelijks met de cloud carbon footprint-tool. Deze tool meet het energieverbruik van clouddiensten. In gesprekken met een vriend realiseerde Jan zich dat je juist vanuit je werk veel kunt bereiken op het gebied van duurzaamheid: “Natuurlijk is het goed om je biefstuk te laten staan, maar vanuit je werk maak je een stuk meer impact.”   

Jan is optimistisch: “We staan nog aan het begin van het duurzaam inzetten van ict. Maar het begin is er wél! De cloud zelf kan duurzaam zijn en ik ben gaan uitzoeken hoe. Je leest hier online weinig concreets over en vaak genoeg krijgt de cloud negatieve publiciteit.” Onterecht en ongegrond, volgens Jan.

Blog: waarom steeds meer organisaties circulaire ict inzetten.  

Het stigma van de cloud 

Je leest over de cloud in relatie tot het klimaat en ethiek bijvoorbeeld dingen als ‘datacenters nemen ons landschap over’. Jan: “Nu de cloud steeds meer beschikbaar is, worden datacentra uitgebreid. Opeens is het dan zichtbaar en dan vinden mensen er wat van. Ze schrikken ervan dat er koelwater wordt gebruikt dat we ook als drinkwater gebruiken.” 

“Maar in principe is er niks veranderd, voorheen hadden organisaties een kelder met een datacentrum. Dat draaide ook op koelwater. Daarnaast rekent de public cloud middelen niet uit aan de hand van de piekbelasting. Dat is wel het geval bij een on-premises situatie, waarbij je je servers in eigen beheer hebt. Bij de cloud heb je te maken met gedeelde resources, waardoor je onmiddellijk op en af kunt schalen. Dat zorgt ervoor dat publieke cloudservers vaak twee tot vier keer efficiënter zijn dan on-premises omgevingen.  

Verder zie je dat cloudleveranciers een enorme motivatie hebben om zo optimaal mogelijk te innoveren. Er zit een gigantische innovatie- en beveiligingsdrang achter hun propositie. Want hoe goedkoper, veiliger en efficiënter hun dienst, hoe concurrerender. Zo maken zij datacentra steeds kostenefficiënter én energiezuiniger.” 

People profit en planet 

Als je eenmaal naar de cloud bent overgestapt, wil je die zo efficiënt mogelijk inzetten. Jan noemt een aantal voorbeelden waarop dat kan: ”Je kijkt bijvoorbeeld naar je processen: welke data je in gebruik hebt en hoe je deze het beste opslaat. Dat zorgt sowieso voor overzicht en een goede datakwaliteit maar het maakt jouw organisatie ook groener. 

Daarnaast kun je medewerkers trainen in het gebruik van de juiste middelen. Hoe ze het beste samenwerken en communiceren. Wanneer het gebruik van bepaalde applicaties laag is, kun je adoptieprogramma´s inzetten om het gebruik te verhogen. Denk dan aan filmpjes, masterclasses en trainingen. Die moeite levert zowel prettig gebruik op voor je medewerkers als duurzaam gebruik van de ict-middelen.  

Ook kun je technologie vergroenen door naar de cloud te gaan, refurbished apparatuur te kopen en het virtualiseren van zoveel mogelijk ict-onderdelen (zoals firewalls) naar de cloud. Of door bijvoorbeeld applicatierationalisatie in te zetten en processen te optimaliseren met servicemanagement en projectmanagement.   

Voor al deze zaken is het belangrijk dat je KPI´s verbindt en scores inzichtelijk maakt. Want dan kun je erop sturen en het verloop monitoren.”  

Blog: hoe vervuilend is de ict-sector eigenlijk?

Meetbare resultaten 

Maar hoe maak je jouw duurzame inspanningen meetbaar? Jan wordt enthousiast: “Wij werken sinds kort met de CO2-analyse-app, gebaseerd op PowerBI. Hiermee kunnen wij het gedrag rond datagebruik analyseren met een gebruikersscore. En dat levert te gekke inzichten op.”  

Jan noemt een aantal voorbeelden. “Zo blijkt uit de score dat bestanden delen in plaats van mailen vele malen groener is. Je bespaart veel energie door bestanden te delen, omdat je het bestand dan maar één keer opslaat, tegenover drie keer opslaan als je het mailt.  

Of denk aan de datahuishouding. Daar is een enorme winst in te behalen. We zien dat veel organisaties geen goede afspraken hebben over waar data wordt opgeslagen, waardoor er verschillende versies van data bestaan. Op dit punt kunnen organisaties vaak enorm verbeteren, waarmee de medewerkers hun werk ook als prettiger en overzichtelijker gaan ervaren.  

Want als medewerkers overal kunnen werken via de cloud, zijn er minder reisbewegingen. En daarnaast kunnen organisaties hun kantoor optimaliseren en ruimtes afstoten. En dat levert weer kostenbesparing van facilitaire zaken op.”  

Toekomstige doelstelling met de cloud 

Zelf houdt Jan zich hier nu dagelijks mee bezig. “Hier kom ik elke dag graag m’n bed voor uit. We staan nog aan het beginstadium, maar we hebben mooie plannen voor de toekomst. We willen met organisaties aan de slag om te kijken hoe duurzaamheid in het ict-landschap past. Dat doen we met co-creatie en KPI’s.  

We hopen vanuit co-creatie sterker te staan tegenover leveranciers. En bijvoorbeeld een sterke groep te vormen van verschillende organisaties die de hardware-leveranciers aanschrijven. Misschien kunnen we op den duur eisen dat cloudleveranciers hemelwater in plaats van drinkwater gaan gebruiken voor datacentra, bijvoorbeeld.” 

Belang van duurzaamheid 

Maar van het belang van duurzaamheid is Jan overtuigd. “We kunnen er echt niet meer omheen. Ook vanuit klanten komt een steeds grotere drang naar duurzaamheid. En vanuit overheden en organisaties zelf. We moeten aan een steeds hoger duurzaamheidsniveau voldoen.  

Vroeg of laat moet je eraan geloven en dus kun je er volgens mij beter zo snel mogelijk mee aan de slag gaan. Dan heb je ook nog eens de kans om je te onderscheiden in de markt als groene organisatie.  Bovendien word je dan niet overvallen als de eisen van consumenten en de overheid stijgen. Je bent voorbereid op de toekomst die alleen maar duurzamer wordt. Dat versterkt je positie.” 

De kracht van de cloud 

Net als Jan is ook Marcel Nieuwpoort overtuigd van de kracht van ict voor duurzaamheid. Als senior partner technical strategist bij Microsoft is Marcel nauw betrokken bij de duurzaamheidsdoelstellingen van de ict-gigant. “Als techbedrijf geloven we dat we een enorme rol hebben om de wereld duurzamer achter te laten. Daarnaast vinden ook wij dat juist technologie een enorme rol daarin speelt. Want technologie maakt het tenslotte mogelijk dat mensen samen kunnen werken van over de hele wereld en apparaten op afstand geüpdatet kunnen worden. En dankzij het gebruik van data kunnen we het maken van onze beslissingen nog beter optimaliseren.” 

Die belangrijke rol van technologie is volgens Marcel zichtbaar in de commitments die Microsoft heeft opgesteld voor de toekomst. “In 2030 hopen wij CO2-negatief te zijn en in 2050 hebben we de ambitie gesteld om onze historische CO2-voetafdruk te hebben uitgewist.” 

Mispercepties rondom datacentra 

Marcel deelt de mening van Jan als het gaat om de mispercepties rondom datacentra. “We kunnen niet ontkennen dat datacentra behoorlijk wat stroom gebruiken. Datacentra zijn een van de meest energie-intensieve gebouwtypen. Maar in vergelijking met gefragmentariseerde datacentra (zoals on premises-oplossingen) is dat veel minder. Zo blijkt het Microsoft Azure-cloudplatform tot wel 93 procent energiezuiniger is en tot wel 98 procent efficiënter wordt gebruikt dan bij on premises-oplossing.  

Als hyperscaler is onze schaalgrootte enorm, en daardoor kunnen wij onze datacentra zo bouwen en inrichten dat ze energieneutraler zijn. Daar proberen we ook alles aan te doen. De innovatiekracht op dit gebied is enorm. Zo experimenteren we met geoptimaliseerde hardware voor datacentra en onderzoeken we hoe we met AI onze hardware zo duurzaam mogelijk in te zetten.

Ook kijken we naar de manier waarop we software ontwikkelen: kan dat nog energiezuiniger? Dankzij de grootschaligheid van onze datacentra kunnen wij dit effectiever en zuiniger doen dan het gemiddelde datacentrum. 

Kan en moet dit nog beter? Absoluut! Wij werken hier elke dag aan. Het allerbelangrijkste is dat de energie van onze datacentra energieneutraal is zoals op wind- en zonne-energie. We zitten al bijna op dit punt. Ik weet dat er proeven zijn met datacentra die op waterstof draaien. Dan zijn datacentra helemaal niet meer belastend voor de aarde. Daarnaast denk ik dat AI een enorme rol gaat spelen in het duurzamer maken van onze datacentra.” 

Kansen voor groenere datacentra 

Verder ziet Marcel veel kansen voor de hardware voor de opslag van data. Hij legt uit: “Veel data is nu nog cold storage. Dat houdt in dat deze data opgeslagen moet worden, maar wanneer je deze data terughaalt is niet zo belangrijk. Dit hoeft dan ook niet per se op een computerschijf te staan.

Wij zijn op zoek naar andere manieren van data opslaan, zoals op glasplaten. Ook experimenteren we met andere soorten datacentra. Zo hadden we een experiment met een datacentrum onder water in een tank, zodat we het niet hoeven te koelen. Dat scheelt veel energie. En zo zijn er een hoop manieren waarop wij uitzoeken hoe de dataopslag nog efficiënter kan.” 

Een ander punt waarop nog een hoop te verbeteren valt is de e-waste. Marcel: “De vraag naar onze cloudservices groeit, waardoor we onze servers en gerelateerde hardware blijven uitbreiden. Momenteel hebben onze servers nog een gemiddelde levensduur van vijf jaar. Dat draagt dus nog bij aan het e-waste probleem.  

Om deze hoeveelheid afval te verminderen, hebben we een aantal recycle-programma’s opgezet voor devices, batterijen en verpakkingen. We maken alleen nog verpakkingen met duurzame materialen en proberen verpakkingen zo klein mogelijk te houden. Ook gebruiken we gerecyclede materialen voor onze devices, om het zo duurzaam mogelijk te houden.”   

Meetbaarheid dankzij technologie 

Technologie helpt enorm in het meten van vooruitgang op het gebied van duurzaamheid. “Het begint allemaal met meetbaarheid, dan pas ben je bewust van de impact en de verbeterkansen”, zegt Marcel. “Bij Microsoft hebben we verschillende tools ontwikkeld waar mensen hun gebruik kunnen zien en optimaliseren. Zo hebben we de tool Microsoft Sustainability Manager. Deze tool stelt bedrijven in staat om hun scope 1,2 en 3-uitstoot in kaart te brengen en daarmee inzicht te krijgen en uiteindelijk duurzamer te worden. We hebben ook een tool waarin je het verschil van CO2-verbruik ziet tussen de cloud en een on-premises oplossing. Dat heet het Emission Dashboard.”   

Hoopvolle toekomst  

Marcel vindt het hoopvol dat op grote schaal zoveel mensen binnen Microsoft zich bezighouden met duurzaamheid. Honderden specialisten houden zich continu bezig met het vraagstuk hoe datacentrums nog energiezuiniger kunnen werken. Marcel: “Het gaat om de optelsom van allerlei verschillende dingen. Verduurzaming is een combinatie van veel dingen uitproberen, daarin investeren, kijken wat werkt en wat niet en feedbackloops bouwen. Uiteindelijk geloof ik dat technologie de wereld kleiner maakt en samenwerking toegankelijker maakt.” 

Verantwoordelijkheid als grote speler 

“Onze invloed als multionational is groot. Deze invloed gebruiken wij om duurzaamheidsinitatieven op te zetten met anderen, zoals onze partners. En verder kunnen we met onze technologie de meetbaarheid van onze acties in kaart brengen, wat ons verder helpt in het bereiken van onze klimaatdoelstellingen.”   

Ict en duurzaamheid  

Verduurzaming (van je ict) is pure noodzaak om te overleven in de toekomst. Daarom kunnen organisaties de businesscase voor verduurzaming en duurzame ict nu eenvoudiger maken.

Het is cruciaal dat jouw organisatie duurzaamheid hoog op de agenda heeft staan. Want dat is hard nodig. In de toekomst gaat het steeds meer om de vraag: wat draag jij als organisatie bij aan het milieu?

Benieuwd naar de specifieke trends op dit gebied? Je leest ze in de whitepaper.